Kies je doelgroep:
Kies je bijbelvertaling:
Kernwoorden
Zonde

Zonde

Zonde betekent dat je God niet vertrouwt, Hem niet liefhebt met je hele hart en andere mensen minder belangrijk vindt dan jezelf.

Deel deze pagina:

Bekijk de video met uitleg over het kernwoord

Zonde zorgt voor afstand

Jiska en Tom spelen in het huis van oma verstoppertje op zolder. Jiska moet Tom zoeken. Ze ziet nog net een stukje van zijn schoen onder de tafel vandaan steken. Ze rent naar de tafel, maar botst er in de haast tegenaan. Er staat een grote fles met zwarte inkt op. De inktfles valt kapot. Zwarte inkt druipt over oma’s kleed. Een kapotte fles en een bedorven kleed, dat lijkt op wat zonde is. Zonde maakt kapot en besmeurt alles wat God goed heeft gemaakt. Door de zonde kun je niet meer bij de goede, heilige God horen. Waar is dat begonnen?
De prachtige tuin van Eden maakte de Heere God speciaal voor Adam en Eva. Hij gaf hen alles. Heerlijke vruchten aan de bomen om te eten, kleurrijke bloemen om van te genieten, prachtige vogels die het mooiste lied floten. Hij gaf hen elkaar. Eva hield van Adam. Ze was niet jaloers, omdat Adam de baas was. Ze bewonderde hem erom en hielp hem graag. Adam zag hoe mooi Eva was. Hij liet haar voorgaan en dacht aan haar. Weet je wat vooral zo heerlijk was? God gaf Zichzelf aan Adam en Eva. Hij was altijd bij hen. Elke avond kwam Hij met hen praten. Dan vertelden ze Hem alles wat hen bezighield. Ze voelden Zijn liefde. Ze vertrouwden Hem.

Op een avond komt God om met Adam en Eva te praten. Maar ze verstoppen zich voor Hem. Vertrouwen ze Hem niet meer? Dat kan maar één ding betekenen: ze hebben Hem niet meer lief. “Hebben jullie van de boom gegeten, waarvan Ik had gezegd dat je er niet van eten mocht?” vraagt God. Ze bekennen hun zonde. Nu moeten Adam en Eva weg uit de tuin van Eden. Als je God niet liefhebt, kun je niet dicht bij Hem zijn. Als je God niet vertrouwt, komt er afstand. En als God je niet meer beschermt, komt er pijn, ziekte en dood.

Zonde is niet luisteren naar Gods stem en doen wat je zelf wilt. Zonde is God niet vertrouwen en niet liefhebben met heel je hart. Zo is het ook bij jou. Want de zonde van Adam en Eva is doorgegaan naar alle mensen. Alle mensen zijn zondaren. Alleen God is nog goed. Hij alleen kan ons redden. Weet je wat zo wonderlijk is? God heeft zondaren nog steeds lief. Hij wil ons redden van de zonde en de straf. Daarom zond Hij Zijn eigen Zoon naar de aarde. Jezus, Die helemaal zonder zonde is, wilde de straf voor ónze zonden dragen aan het kruis. Zo is God!

De fles van oma viel kapot en het kleed was vies. Zelfs met de beste lijm zal de fles nooit meer mooi worden en de inktvlek blijf je altijd zien. God heeft een middel tegen de zonde dat wél alles goed maakt. De Bijbel vertelt dat het bloed van de Heere Jezus reinigt van alle zonde. Geloof je dat?

Bijbelteksten

  • Echter, wij zijn allen als een onreine, al onze rechtvaardige daden zijn als een bezoedeld kleed; wij allen vallen af als een blad en onze misdaden voeren ons weg als de wind.

    Jesaja 64:6
  • Was mij schoon van mijn ongerechtigheid, reinig mij van mijn zonde.

    Psalm 51:4
  • Want allen hebben gezondigd en missen de heerlijkheid van God.

    Romeinen 3:23
  • Als wij onze zonden belijden: Hij is getrouw en rechtvaardig om ons de zonden te vergeven en ons te reinigen van alle ongerechtigheid.

    1 Johannes 1:9

Heidelbergse Catechismus

De Heidelbergse Catechismus zegt in vraag en antwoord 3 dat we door de wet van God onze zonde en ellende leren kennen. God heeft ons goed geschapen, maar na de ongehoorzaamheid van Adam en Eva in het paradijs worden wij allemaal zondig geboren. God roept ons in Zijn wet op om lief te hebben, maar wij zijn geneigd om God en onze naaste te haten.

Door de zonde verdienen wij de eeuwige straf (vraag en antwoord 10). De prijs voor de zonde kunnen wij onmogelijk zelf betalen, wij maken de schuld zelfs elke dag groter (vraag en antwoord 13). Verlossing van de zonde is er alleen door geloof in Jezus Christus (vraag en antwoord 18).

Dag 1 Zonde - De zondeval
Tekst: Genesis 3:1-15 | |
1 De slang nu was de listigste onder alle dieren van het veld, die de HEERE God gemaakt had; en hij zei tegen de vrouw: Is het echt zo dat God gezegd heeft: U mag niet eten van alle bomen in de hof? 2 En de vrouw zei tegen de slang: Van de vrucht van de bomen in de hof mogen wij eten, 3 maar van de vrucht van de boom die in het midden van de hof staat, heeft God gezegd: U mag daarvan niet eten en hem niet aanraken, anders sterft u. 4 Toen zei de slang tegen de vrouw: U zult zeker niet sterven. 5 Maar God weet dat, op de dag dat u daarvan eet, uw ogen geopend zullen worden en dat u als God zult zijn, goed en kwaad kennend. 6 En de vrouw zag dat die boom goed was om ervan te eten en dat hij een lust was voor het oog, ja, een boom die begerenswaardig was om er verstandig door te worden; en zij nam van zijn vrucht en at; en zij gaf ook wat aan haar man, die bij haar was, en hij at ervan. 7 Toen werden de ogen van beiden geopend en zij merkten dat zij naakt waren. Zij vlochten vijgenbladeren samen en maakten voor zichzelf schorten. 8 En zij hoorden de stem van de HEERE God, Die in de hof wandelde, bij de wind in de namiddag. Toen verborgen ​Adam​ en zijn vrouw zich voor het aangezicht van de HEERE God te midden van de bomen in de hof. 9 En de HEERE God riep ​Adam​ en zei tegen hem: Waar bent u? 10 En hij zei: Ik hoorde Uw stem in de hof en ik werd bevreesd, want ik ben naakt; daarom verborg ik mij. 11 En Hij zei: Wie heeft u verteld dat u naakt bent? Hebt u van die boom gegeten waarvan Ik u geboden had daar niet van te eten? 12 Toen zei ​Adam: De vrouw die U gaf om bij mij te zijn, die heeft mij van die boom gegeven en ik heb ervan gegeten. 13 En de HEERE God zei tegen de vrouw: Wat hebt u daar gedaan! En de vrouw zei: De slang heeft mij bedrogen en ik heb ervan gegeten. 14 Toen zei de HEERE God tegen de slang: Omdat u dit gedaan hebt, bent u vervloekt onder al het ​vee​ en onder alle dieren van het veld! Op uw buik zult u gaan en stof zult u eten, al de dagen van uw leven. 15 En Ik zal vijandschap teweegbrengen tussen u en de vrouw, en tussen uw nageslacht en haar Nageslacht; Dat zal u de kop vermorzelen, en u zult Het de hiel vermorzelen.

- Wat is de zonde van Adam en Eva? - Wat is het grote verschil in de omgang van Adam en Eva met God, voor en na de zonde? - Hoe merk je in je eigen leven dat zonde zorgt voor afstand tussen jou en God?

Dag 2 Zonde - Niemand uitgezonderd
Tekst: Romeinen 3:21-26 | |
21 Maar nu is zonder de wet gerechtigheid van God geopenbaard, waarvan door de Wet en de Profeten is getuigd: 22 namelijk gerechtigheid van God door het geloof in Jezus Christus, tot allen en over allen die geloven, want er is geen onderscheid. 23 Want allen hebben gezondigd en missen de heerlijkheid van God, 24 en worden om niet gerechtvaardigd door Zijn genade, door de verlossing in Christus Jezus. 25 Hem heeft God openlijk aangewezen als middel tot verzoening, door het geloof in Zijn bloed. Dit was om Zijn rechtvaardigheid te bewijzen vanwege het voorbij laten gaan van de zonden die eertijds hadden plaatsgevonden onder de verdraagzaamheid van God. 26 Hij deed dit om Zijn rechtvaardigheid te bewijzen nu in deze tijd, zodat Hijzelf rechtvaardig is én rechtvaardigt degene die uit het geloof in Jezus is.

- Iedereen heeft gezondigd, schrijft Paulus in vers 23. Lees ook vers 10 en 11. Waar in de Bijbel staat dat nog meer? - Wat betekent het ‘missen van de heerlijkheid van God?’ (vers 23) - Hoe merk je in je eigen leven dat je niet meer op God lijkt? Belijd dat in je gebed.

Dag 3 Zonde - De bron
Tekst: Mattheüs 15:1-11, 18-19 | |
1 Toen kwamen enige ​schriftgeleerden​ en ​Farizeeën​ uit Jeruzalem bij ​Jezus​ en zeiden: 2 Waarom overtreden Uw discipelen de overlevering van de ouden? Want zij wassen hun handen niet als zij brood gaan eten. 3 Maar Hij antwoordde en zei tegen hen: Waarom overtreedt ook u het gebod van God door uw overlevering? 4 God heeft immers geboden: Eer uw vader en moeder, en: Wie vader of moeder vervloekt, moet zeker sterven. 5 Maar u zegt: Wie maar tegen vader of moeder zegt: Het is bestemd als offergave, wat u van mij had kunnen krijgen, en zijn vader en moeder niet zal eren, met hem is het in orde. 6 En zo hebt u door uw overlevering het gebod van God krachteloos gemaakt. 7 Huichelaars! Terecht heeft ​Jesaja​ over u geprofeteerd, toen hij zei: 8 Dit volk nadert tot Mij met hun mond en eert Mij met de lippen, maar hun ​hart​ houdt zich ver bij Mij vandaan; 9 maar tevergeefs eren zij Mij, omdat zij leringen onderwijzen die geboden van mensen zijn. 10 En toen Hij de menigte bij Zich geroepen had, zei Hij tegen hen: Luister en begrijp het goed: 11 Wat de mond ingaat, verontreinigt de mens niet; maar wat de mond uitkomt, dat verontreinigt de mens. 18 Maar de dingen die uit de mond komen, komen voort uit het ​hart, en die verontreinigen de mens. 19 Want uit het ​hart​ komen voort kwaadaardige overwegingen, alle ​moord, ​overspel, ontucht, ​diefstal, valse getuigenissen, lasteringen.

- Waarom noemt de Heere Jezus de schriftgeleerden en Farizeeën huichelaars? (vers 8) - Ons hart is het dus het echte probleem. Waarom? (vers 18, 19) - Hoe kun je God dienen met je hart? (Spreuken 23:26)

Dag 4 Zonde - Verschrikkelijk gevolg
Tekst: Genesis 6:1-8 | |
1 En het gebeurde, toen de mensen zich op de aardbodem begonnen te vermenigvuldigen en er dochters bij hen geboren werden, 2 dat Gods zonen de dochters van de mensen zagen dat zij mooi waren, en zij namen zich vrouwen uit allen die zij uitgekozen hadden. 3 Toen zei de HEERE: Mijn Geest zal niet voor eeuwig met de mens twisten, omdat ook hij vlees is, maar zijn dagen zullen honderdtwintig jaar zijn. 4 In die dagen, en ook daarna, waren er reuzen op de aarde, toen Gods zonen bij de dochters van de mensen waren gekomen en die kinderen voor hen baarden; dit zijn de geweldenaars van oude tijden af, mannen van naam. 5 En de HEERE zag dat de slechtheid van de mens op de aarde groot was, en dat al de gedachtespinsels van zijn ​hart​ elke dag alleen maar slecht waren. 6 Toen kreeg de HEERE er ​berouw​ over dat Hij de mens op de aarde gemaakt had, en het bedroefde Hem in Zijn ​hart. 7 En de HEERE zei: Ik zal de mens, die Ik geschapen heb, van de aardbodem verdelgen, van de mens tot het ​vee, tot de kruipende dieren en tot de vogels in de lucht toe, want Ik heb er ​berouw​ over dat Ik hen gemaakt heb. 8 Maar ​Noach​ vond ​genade​ in de ogen van de HEERE.

- Zonde maakt scheiding tussen mens en God en heeft verschrikkelijke gevolgen. Wat lees je over de zonde en de gevolgen ervan in dit gedeelte? - Lees Romeinen 6:23. Kun je uitleggen waarom dit vers past bij Genesis 6:1-8? - Door de zonde passen we niet meer bij God en zal de dood ons voor altijd van Hem scheiden. Wat is het enige dat jou daarvan redt? (Genesis 6:8)

Dag 5 Zonde - Gods oplossing
Tekst: 2 Korinthe 5:11-21 | |
11 Nu wij dus deze vrees voor de Heere kennen, bewegen wij de mensen tot het geloof; en voor God zijn wij openbaar geworden, maar ik hoop ook voor uw gewetens openbaar te zijn. 12 Want wij bevelen onszelf niet opnieuw bij u aan, maar wij geven u een aanleiding tot roem over ons, opdat u iets te zeggen zou hebben tegen hen die in het uiterlijke roemen en niet in wat er in het hart leeft. 13 Want wanneer wij buiten onszelf zijn, dan is dat voor God; en wanneer wij bij ons verstand zijn, dan is dat voor u. 14 Want de liefde van Christus dringt ons, die tot dit oordeel gekomen zijn: als Eén voor allen gestorven is, dan zijn zij allen gestorven. 15 En Hij is voor allen gestorven, opdat zij die leven, niet meer voor zichzelf zouden leven, maar voor Hem Die voor hen gestorven en opgewekt is. 6 Zo kennen wij vanaf nu niemand naar het vlees; en al hebben wij Christus naar het vlees gekend, dan kennen wij Hem nu zo niet meer. 17 Daarom, als iemand in Christus is, is hij een nieuwe schepping: het oude is voorbijgegaan, zie, alles is nieuw geworden. 18 En dit alles is uit God, Die ons met Zichzelf verzoend heeft door Jezus Christus, en ons de bediening van de verzoening gegeven heeft. 19 God was het namelijk Die in Christus de wereld met Zichzelf verzoende, en aan hen hun overtredingen niet toerekende; en Hij heeft het woord van de verzoening in ons gelegd. 20 Wij zijn dan gezanten namens Christus, alsof God Zelf door ons smeekt. Namens Christus smeken wij: laat u met God verzoenen. 21 Want Hem Die geen zonde gekend heeft, heeft Hij voor ons tot zonde gemaakt, opdat wij zouden worden gerechtigheid van God in Hem.

- Wie wordt er bedoeld in vers 21? - Wat heeft God met de zonde gedaan? (vers 21) - Wat is Gods verlangen nu voor jou? (vers 18-20)

Dag 6 Zonde - Belijden
Tekst: Daniël 9:1-19 | |
1 In het eerste jaar van Darius, de zoon van ​Ahasveros, uit het geslacht van de Meden, die ​koning​ gemaakt was over het koninkrijk van de Chaldeeën, 2 in het eerste jaar van zijn regering, merkte ik, ​Daniël, in de boeken het aantal jaren op waarover het woord van de HEERE tot de ​profeet​ ​Jeremia​ gekomen was: zeventig jaar zouden na de verwoesting van Jeruzalem voorbij moeten gaan. 3 Ik richtte mijn gezicht tot de Heere God, om Hem te zoeken in ​gebed​ en met smeekbeden, met ​vasten, en in zak en as. 4 Ik bad tot de HEERE, mijn God, en deed belijdenis en zei: Och Heere, grote en ontzagwekkende God, Die Zich houdt aan het ​verbond​ en de goedertierenheid ten aanzien van hen die Hem ​liefhebben​ en Zijn geboden in acht nemen, 5 wij hebben gezondigd, wij hebben ​onrecht​ gedaan, wij hebben goddeloos gehandeld, wij zijn in opstand gekomen door af te wijken van Uw geboden en bepalingen. 6 Wij hebben niet geluisterd naar Uw dienaren, de ​profeten, die in Uw Naam spraken tot onze koningen, onze vorsten en onze vaderen, en tot heel de bevolking van het land. 7 Bij U, Heere, is de ​gerechtigheid, maar bij ons de schaamte op het gezicht – zo is het heden ten dage bij de mannen van Juda, bij de inwoners van Jeruzalem en bij heel Israël, bij hen die dichtbij zijn en die ver weg zijn, in alle landen waarheen U hen verdreven hebt om hun trouwbreuk, die zij tegenover U gepleegd hebben. 8 Heere, bij ons staat de schaamte op het gezicht, bij onze koningen, bij onze vorsten, bij onze vaderen, omdat wij tegen U gezondigd hebben. 9 De Heere, onze God, is vol ​barmhartigheid​ en menigvuldige ​vergeving, hoewel wij tegen Hem in opstand zijn gekomen. 10 Wij hebben niet geluisterd naar de stem van de HEERE, onze God, om volgens Zijn wetten te wandelen, die Hij ons gegeven heeft door de hand van Zijn dienaren, de ​profeten. 11 Maar heel Israël heeft Uw wet overtreden en is afgeweken door niet te luisteren naar Uw stem. Daarom is over ons de ​vervloeking​ en de eed uitgegoten die beschreven is in de wet van ​Mozes, de dienaar van God, want wij hebben tegen Hem gezondigd. 12 Hij heeft Zijn woorden bevestigd die Hij gesproken heeft tegen ons en tegen onze richters die ons leiding gaven, door over ons een groot onheil te brengen, dat zich onder heel de hemel nergens heeft voorgedaan zoals zich dat in Jeruzalem voorgedaan heeft. 13 Zoals het beschreven is in de wet van ​Mozes, is al dat onheil over ons gekomen. Wij hebben het aangezicht van de HEERE, onze God, niet getracht gunstig te stemmen door ons af te keren van onze ongerechtigheden en verstandig met Uw waarheid om te gaan. 14 Daarom heeft de HEERE over het onheil gewaakt en heeft Hij het over ons gebracht. Want de HEERE, onze God, is ​rechtvaardig​ in al Zijn werken die Hij gedaan heeft, aangezien wij naar Zijn stem niet geluisterd hebben. 15 Nu dan, Heere, onze God, U, Die Uw volk met sterke hand uit het land Egypte geleid hebt en U een Naam gemaakt hebt zoals hij heden ten dage is – wij hebben gezondigd, wij hebben goddeloos gehandeld. 16 Heere, laten toch Uw toorn en Uw grimmigheid zich afwenden van Uw stad Jeruzalem, Uw ​heilige​ berg, op grond van al Uw gerechtigheden, want om onze ​zonden​ en om de ongerechtigheden van onze vaderen zijn Jeruzalem en Uw volk tot smaad geworden voor allen die ons omringen. 17 Nu dan, onze God, luister naar het ​gebed​ van Uw dienaar en naar zijn smeekbeden. Doe, omwille van de Heere, Uw aangezicht lichten over Uw ​heiligdom, dat verwoest is. 18 Neig Uw oor, mijn God, en hoor! Open Uw ogen om onze verwoestingen en de stad te zien waarover Uw Naam is uitgeroepen, want wij werpen onze smeekbeden niet voor U neer op grond van onze gerechtigheden, maar op grond van Uw grote ​barmhartigheid. 19 Heere, luister. Heere, ​vergeef. Heere, sla er acht op en doe het, wacht niet langer – omwille van Uzelf, mijn God. Over Uw stad en over Uw volk is immers Uw Naam uitgeroepen.

- Welke zonden belijdt Daniël? Noem eens een paar voorbeelden (vers 5, 6, 10, 11) - Daniël weet dat zijn goede daden er niet voor zorgen dat God hoort en vergeeft. Waarom durft Daniël daar toch om te vragen? (vers 18, 19) - Hoe kan God jouw zonden vergeven? (1 Johannes 1:9)

Dag 7 Zonde - De zonde doden
Tekst: Kolossenzen 3:1-10 | |
1 Als u nu met Christus opgewekt bent, zoek dan de dingen die boven zijn, waar Christus is, Die aan de rechterhand van God zit. 2 Bedenk de dingen die boven zijn en niet die op de aarde zijn, 3 want u bent gestorven en uw leven is met Christus verborgen in God. 4 Wanneer Christus geopenbaard zal worden, Die ons leven is, dan zult ook u met Hem geopenbaard worden in heerlijkheid. 5 Dood dan uw leden die op de aarde zijn: ontucht, onreinheid, hartstocht, kwade begeerte, en de hebzucht, die afgoderij is. 6 Door deze dingen komt de toorn van God over de ongehoorzamen. 7 In deze dingen hebt ook u voorheen gewandeld, toen u in die dingen leefde. 8 Maar nu, legt ook u dit alles af, namelijk toorn, woede, slechtheid, laster, en schandelijke taal uit uw mond. 9 Lieg niet tegen elkaar, aangezien u de oude mens met zijn daden uitgetrokken hebt, 10 en u met de nieuwe mens bekleed hebt, die vernieuwd wordt tot kennis, overeenkomstig het beeld van Hem Die hem geschapen heeft.

- Over welke zonden lees je in dit gedeelte? - Wat moet de gelovige doen met die zonden? (vers 5) Wat komt ervoor in de plaats? (vers 12) - Welke zonden zie jij in jouw leven? Wat doe je daarmee? Als je door genade gelooft in de vergeving van je zonden door het offer van de Heere Jezus, wil God ook genade en kracht geven om tegen deze zonden te strijden en ermee te breken. Bid daarom!

De zonde van Adam en Eva
De zonde van Adam en Eva Free Bible Images

In deze platenserie wordt de geschiedenis van de zonde van Adam en Eva afgebeeld.

Zonde en vergeving LORD RECOVERY CHANNEL

- Hoe zie je in dit filmpje dat alleen Jezus Christus de zonden kan wegnemen? - Hoe zie je in dit filmpje dat Hij helemaal zonder zonde was?

Werkbladen: De zondeval

Download de werkbladen hiernaast. Maak de opdrachten die horen bij de geschiedenis over de zonde van Adam en Eva in het Paradijs.

Opdracht 1: Woordweb

Schrijf het woord ‘zonde’ op een groot papier. Zet daar woorden omheen, waar je aan denkt bij het woord ‘zonde’. Praat met elkaar over de volgende vragen:

  • Waarom kies je deze woorden?
  • Bij zonde denken we vaak aan ‘iets doen wat niet mag’. Heb je in het woordweb ook gedacht aan ‘niet doen wat God van je vraagt’?
  • Vertel jij God wel eens eerlijk wat je verkeerd hebt gedaan, of noem je al je zonden in één keer als je bidt?
  • Besluit deze opdracht door met elkaar te bidden. Welke zonden moeten jullie aan de Heere belijden? Lees met elkaar wat God belooft als we onze zonden belijden (1 Johannes 1:9). Dank Hem voor deze belofte!

Opdracht 2: Zonden aan het kruis

  • Nodig: twee houten balkjes, hamer, spijkers, witte briefjes en pennen
  • Maak van de twee houten balkjes een kruis.
  • Geef aan de kinderen een pen en witte briefjes. Schrijf op deze briefjes zonden waar de Heere Jezus de straf voor moest dragen aan het kruis.
  • Laat de kinderen deze briefjes (indien mogelijk) zelf met een hamer en een spijker aan het kruis slaan.  Praat na afloop met elkaar over de volgende vragen:
    • Wat dacht je toen je de briefjes aan het kruis spijkerde?
    • Lees 1 Petrus 2:24. Wat betekenden onze zonden voor de Heere Jezus? Denk jij daar weleens aan?
    • Hoe kun je een hekel krijgen aan de zonde?

Opdracht 3: Zonde wordt doorgegeven

  • Nodig: twee glazen (een glas met vuil, zwart water; een leeg glas)
  • Zet de twee glazen neer. In het ene zit heel vies, zwart water: na de zonde van Adam en Eva zijn we allemaal geboren met zonde.
  • Giet het water over in het tweede glas. Zo gaat het ook door de generaties heen: mensen geven de zonde door aan hun kinderen. Niet alleen het water (leven) wordt doorgegeven, maar ook het vuil (de zonde).
    • Lees Romeinen 5:12. Wat heeft dit vers met deze opdracht te maken?
    • Hoe kan het anders worden? (Romeinen 5:15)

Downloads

De zondeval (1) Werkblad Download
De zondeval (2) Werkblad Download

Gerelateerde kernwoorden

Optie 1

Eenmalige gift

Steun ABC van het geloof met een eenmalige gift via iDEAL, simpel en direct. Je kunt zelf het bedrag invullen.

Optie 2

Steun ABC

Wil je meer mogelijkheden om een gift te geven? Ga dan naar de donatiepagina voor meer informatie en om daar te doneren.